Madde bağımlılığı, çeşitli kimyasal maddelerin aşırıya kaçan kullanımı ile gelişen ve vücudun işlevini olumsuz şekilde etkileyen birçok hastalığı kapsar. Bu maddelerin kişiye zarar verdiği bilinmesine rağmen kullanılmaya devam edilmesi durumuna madde bağımlılığı denir. Bir kişi, madde kullanımına ara verdiğinde bazı yoksunluk belirtileri yaşıyor ve kullandığı maddeye karşı zaman içinde tolerans geliştirip dozu sürekli artırıyorsa, bu kişiye madde bağımlılığı teşhisi konulmaktadır.
Madde Bağımlılığı Belirtileri Nelerdir?
- Kullanılan maddenin zamanla kişiye yetmemesi, vücudun maddeye karşı alışkanlık geliştirmesi nedeniyle kullanılan dozun ve kullanım sıklığının sürekli olarak artması.
- Kişinin maddeyi bırakma isteğine rağmen bırakamaması.
- Madde kullanımı ile başlayan ve madde kullanım süresince kişinin sosyal, kişisel, mesleki ve okul hayatında başarısının düşmesi.
- Maddeyi kullanmadığı zamanlarda kişinin yoksunluk belirtileri yaşaması, krize girmesi.
Yukarıdaki belirtilerin en az üçünün 12 ay boyunca görülmesi, madde bağımlılığı teşhisi konulması için yeterlidir.
Madde Bağımlılığının Kişi Üzerindeki Etkileri Nelerdir?
Madde bağımlılığına yol açan uyuşturucu maddelerin her birinin kimyasal yapısı birbirinden farklıdır. Kimyasal yapıların farklı olması nedeniyle, beyinde etkiledikleri alanlar ve verdikleri zararlar uyuşturucunun tipine göre değişiklik gösterebilir. Ancak hangi madde kullanılırsa kullanılsın, hepsinin bağımlılık yapma riski oldukça yüksektir. Madde bağımlılığının insan vücuduna zararları şunlardır: - Beynin farklı alanlarını etkileyerek işlevsel bozukluklara neden olur.
- Davranış bozukluklarına ve psikolojik dengesizliklere yol açar.
- Mide bulantısı, kusma, kabızlık, ishal, mide ve/veya karın spazmları gibi bağırsak ve mide sorunlarının ortaya çıkmasına neden olur.
- Toksisite (zehirlenme)ye neden olabilir ve bu nedenle ani ölümler meydana gelebilir.
- Bütün iç organların tahrip olmasına neden olarak çeşitli rahatsızlıkların ortaya çıkmasına sebebiyet verir.
- Kişisel, sosyal ve meslek-okul hayatını olumsuz etkiler.
- Madde bağımlılığı yaşayan kişilerde çevreden kopma gelişebilir, uyum sorunu yaşanabilir.
- Uyuşturucu kullanımına bağlı olarak major depresyon bozukluğu, bipolar bozukluk, sinir nöbetleri, anksiyete (kaygı) bozukluğu gibi psikolojik rahatsızlıkların ortaya çıkmasına neden olabilir ya da mevcut olan psikolojik hastalıkların kötüleşmesini tetikleyebilir.
Madde Bağımlılığı Yaşayan Kişiye Karşı Neler Yapılmalıdır?
- Kişi maddenin etkisi altındaysa konuşmanın herhangi bir faydası olmayabilir.
- Konu hakkında bilgi sahibi olmadan, madde bağımlısı kişiyle konuşulmamalıdır.
- Nasihate dayalı konuşma yapılmamalıdır. Samimi ve açık konuşulmalıdır.
- Farklı kişilerle kıyaslama yoluna başvurulmamalıdır.
- Kişiye lakap takılmamalı, etiket yapıştırılmamalıdır.
- Önyargıyla yaklaşılmamalıdır.
- Bolca empati yapılmalı, kişiyi anlamaya çalışılmalıdır.
- Yumuşak bir dil kullanılarak tedaviye teşvik edilmelidir.
Madde Bağımlısı Bir Kişiye Nasıl Yaklaşılmamalıdır?
- Hayal kırıklığını ima eden sözcüklerden uzak durulmalıdır. Örneğin; "Bunu senden hiç beklemezdim."
- Yaşanan durumu inkar etmekten kaçınılmalıdır; "Hayır, sen asla madde kullanmış olamazsın, inanmıyorum."
- Madde bağımlılığı yaşayan kişinin yakınları bu durum yüzünden kendisini veya bir başkasını suçlamamalıdır; "Her şey benim yüzümden oldu."
- Madde bağımlısına karşı öfkelenilmemeli veya var olan öfke bastırılmaya çalışılmalıdır.
- Bağımlı kişi suçlanmamalıdır.
- Çok ani ve uç kararlar alınmamalıdır; "Artık benim çocuğum değilsin."
Madde Bağımlılığı Tedavisi Nasıl Yapılır?
Madde bağımlılığı yaşayan ve tedavi görmek isteyen kişilerin ve madde bağımlısı hasta yakınlarının başvurması gereken yer, hastanelerin psikiyatri bölümleri veya varsa Alkol ve Madde Bağımlılığı Tedavi Merkezleri (AMATEM)'dir. Doktor, hasta ve hasta yakınlarının koordineli çalışması ile genel olarak 1-1.5 ayı kapsayan bir tedavi programı izlenir. Tedavinin devamlılığının sağlanabilmesi için bağımlı kişi hastaneye yatırılarak maddeden arındırılır. Sonrasında hasta bir yıl psiko-sosyal tedavi programına alınır. Bu sayede bağımlılığın tedavi edilmesi hedeflenir. |
