Madde bağımlılığı, zararlı sonuçlarını göz ardı ederek kontrolsüz bir şekilde kullanılan maddelere ve davranışlara verilen addır. Bağımlı olan kişiler, bağımlı oldukları maddeye karşı kendilerini engelleyemezler ve maddenin kendilerine zarar verdiğini kabul etmezler. Madde kullanımından keyif aldıkları için bırakmak oldukça zordur. Bu, tedavi gerektiren ve kurtulunması gereken bir durumdur.

Opiat tipi bağımlılık, eroin, morfin, kodein ve metadon gibi maddeleri kapsar. Morfin ve kodein doğal, eroin yarı sentetik ve metadon sentetik maddeler arasında yer alır. Bu grupta yer alan maddelerin bağımlılık yapma olasılığı oldukça yüksektir. Damar içi kullanım yolu ile birkaç enjeksiyon sonrası bedensel, ruhsal ve toplumsal olarak bağımlılık yerleşir.

Bağımlılık yapan maddeler arasında en yaygın olanlardan biri alkoldür. Araştırmalara göre, her alkol tüketen birey bağımlı olmasa da, düzenli ve belirli zamanlarda alkol tüketen kişiler zamanla bağımlı hale gelirler. Günlük olarak belirli miktarlarda alkol tüketen bireylerde birkaç yıl içinde bağımlılık gelişebilir.

Barbitüratlar, epilepsi ve anestezi tedavisinde kullanılan maddelerdir. Bu maddeler kısa sürede bağımlılık yapar ve bu nedenle reçeteyle satılır. Türkiye'de barbitüratlar özel reçetelerle temin edilir.

Benzodiazepinler, performans öncesi sakinleşmek için kullanılsa da, uzun süreli ve yüksek doz kullanımı bağımlılık yapar. Günlük dozun birkaç katı kullanıldığında, altı ay içinde bağımlılık gelişir.

Esrar, Hint keneviri bitkisinin yapraklarının kurutulması ile elde edilir. Esrarın özelliği, yağ sevmesidir ve bu nedenle vücutta hızla yayılır. Bir ay boyunca organlarda kalabilir ve fiziksel bağımlılık yapar.

Kokain, aşırı şiddetli bir uyarıcıdır ve direkt olarak beyin kabuğuna etki eder. Vücuda alındıktan kısa bir süre sonra metabolize olur ve tekrar alım isteği yaratır. Aşırı dozdan dolayı oluşan ölümler, kokainin hızlı metabolize olmasından kaynaklanır.

Uyarıcı ilaçlar, çocuklarda aşırı hareketlilik ve bazı uyku bozukluklarının tedavisinde sınırlı olarak kullanılır. Ancak, uyku düzeninin eksikliği gibi nedenlerle yanlış kullanımı bağımlılığa yol açar. Türkiye'de bu ilaçlar özel renkli reçetelerle temin edilir.

Halüsinojenler, halüsinasyon meydana getiren maddelerdir. Bu maddelerin bağımlılığının modellenmesi hala zorluklar içermektedir.

Kuru temizleme ürünleri, oje, yapıştırıcı, saç şekillendiriciler ve metal parlatıcılar gibi ürünler, solunan çözücüler içerir ve bağımlılık yapabilir. Bu maddeler kolay temin edilebilir ve ucuz olduğu için özellikle küçük yaşlarda bağımlılığa yol açar.

Türkiye'de en yaygın bağımlılıklardan biri tütün bağımlılığıdır. Tütün, fiziksel ve psikolojik bağımlılık yapar ve bu bağımlılığın modellenmesi son yıllarda daha iyi anlaşılmıştır. Uzun süreli kullanımı ciddi sağlık sorunlarına yol açar.